Kasa, “dolaylı” vergiyle doldu

Maliye’nin kasası ardı ardına 4 aydır fazla veriyor ama yük yine vatandaşın sırtında.

1,3 MİLYAR TL FAZLA
Hükümet yetkililerinin iddia ettiğinin aksine Maliye Bakanlığı’nın kasasında ülkede birçok sorunu çözecek kadar gelir fazlası birikti. Bakanlığın her ay rutin olarak yayımladığı veriler 1,3 milyar TL’den fazla bütçe fazlasına işaret ediyor. Haziran’da 496 milyon açık veren bütçe, Temmuz, Ağustos ve Eylül ayından sonra Ekim ayında da artıda kaldı. TİKEN’in Maliye Bakanlığı verilerinden derlediği rakamlara göre, Ekim ayında “yerel bütçe” 909 milyon 428 bin TL; “genel bütçe” ise 1 milyar 386 milyon 663 bin TL fazla verdi.

GELİRİN %56’SI DOLAYLI VERGİ
Ocak-Ekim arasındaki 10 aylık dönemde Maliye’nin sağladığı 21 milyar 802 milyon TL’lik “mahalli” gelirin, 20 milyar 316 milyonunu “vergi” gelirleri oluşturdu. Verilere göre, gelir ve kurum kârları ile mülkiyetten alınan “doğrudan” vergilerde tahsilat 9 milyar 014 milyon lira oldu. KDV, harç gibi tüketimden alınan “dolaylı” vergiler ise 11 milyar 301 milyon liraya ulaştı. Dolaylı vergilerin vergi pastasındaki payı %55.63 düzeyinde saptanırken, doğrudan vergilerin payı %44.37 seviyesinde hesaplandı. Vergilerin tüm “yerel” gelirler içindeki payı ise %81 düzeyinde gerçekleşti.

DOLAYLI-DOLAYSIZ VERGİLER
Birçok ülkede olduğu gibi KKTC’de de “dolaysız” vergiler genel itibariyle gelir vergisi, kurumlar vergisi, emlak vergisi, sermaye kazancı vergisi gibi özel ve tüzel kişilerin sahip olduklarından alınan vergilerdir. Başka deyişle vergi yükümlüsünün vergiyi ödeyenle aynı kişi olmasıdır. Motorlu taşıtlar vergisi de buna dâhil edilebilir. “Dolaylı” vergiler ise kişinin sahip oldukları üzerinden değil, tüzel kişilerle arasındaki ekonomik işlemlerden doğan vergilerdir. Dolaylı vergiler katma değer vergisi (KDV), damga pulu vergisi, banka ve sigorta işlemleri vergisi ile harçlardan oluşuyor.

KAYITDIŞILIK TETİKLİYOR
KKTC gibi yüksek enflasyonlu düşük gelirli devletler gelirlerini artırmak amacıyla dolaylı vergilere yükleniyor.  Hükümetlerin doğrudan vergiyi toplama ve kayıtdışılığı önlemedeki başarısızlığı nedeniyle vatandaşlarından çok daha kolay alınan dolaylı vergileri artırdığı bilinen bir gerçek.  Ekonomistlere göre kayıt dışılığın yüksek olduğu ülkelerde vergi yükü tıpkı KKTC’de olduğu gibi tüketici ve ithalatçının sırtına yükleniyor. Ülkelerin demokratik ve ekonomik gelişmişlik düzeyi arttıkça vergiler arasındaki fark da azalıyor.